Gronkowce to tlenowe bakterie Gram dodatnie, które w większości są nieszkodliwe dla człowieka. Jednak gronkowiec złocisty, Staphylococcus aureus, jest chorobotwórczy i może powodować ciężkie infekcje, często z ropnymi zbiornikami¹. Zakażenie gronkowcem złocistym występuje na skutek bezpośredniej infekcji przez uszkodzoną skórę i może prowadzić do zapalenia mieszków włosowych, czyraków, karbunkułów, a także zapalenia pęcherzyków płucnych, spojówek, ucha środkowego i innych powikłań¹. Gronkowce mogą również wytwarzać toksyny, które mogą prowadzić do zespołu wstrząsu septycznego i innych poważnych schorzeń¹. Leczenie infekcji gronkowcowych wymaga stosowania antybiotyków, ale konieczne jest również zachowanie ostrożności w przepisywaniu i przyjmowaniu leków¹.

Podsumowanie:

• Gronkowce to tlenowe bakterie Gram dodatnie, które mogą powodować ciężkie infekcje.
• Zakażenie gronkowcem złocistym może prowadzić do różnych schorzeń skórnych oraz zapalenia spojówek, ucha środkowego, zatok, płuc i infekcyjnego zapalenia wsierdzia.
• Gronkowce mogą wytwarzać toksyny, które powodują poważne schorzenia, włączając zespół wstrząsu septycznego.
• Leczenie gronkowców wymaga antybiotyków i odpowiedniego podejścia w przepisywaniu i stosowaniu leków.

Gronkowce złociste i ich chorobotwórczość

Gratkulacje! Dotarłeś do sekcji, w której dowiesz się o grońkowcach złocistych i ich chorobotwórczości. Gronkowce złociste, w szczególności Staphylococcus aureus, są zawsze chorobotwórcze dla człowieka i stanowią zagrożenie poważnych infekcji. Te bakterie wykazują zdolność do tworzenia ropnych zbiorników i wytwarzania toksyn, które wpływają na ich chorobotwórczość².

Zakażenie grońkowcami złocistymi może prowadzić do różnych infekcji, takich jak zapalenie skóry, tkanki podskórnej, oczu, ucha środkowego, zatok, a nawet narządów wewnętrznych jak kości i układ nerwowy. Gronkowce złociste są również zdolne do wydzielania toksyn, takich jak toksyna zespołu wstrząsu septycznego i toksyny powodujące zespół poparzonej skóry. Te toksyny mogą prowadzić do poważnych chorób².

Leczenie infekcji gronkowcowych wymaga stosowania odpowiednich antybiotyków i innych środków farmakologicznych. Z pewnością doktor dobierze odpowiednie leki, biorąc pod uwagę rodzaj infekcji, faktory ryzyka i lekowrażliwość szczepu gronkowców złocistych²³. Ważne jest, aby podjąć odpowiednie kroki, aby zlikwidować te groźne bakterie i zapobiec powikłaniom.

Warto pamiętać, że gronkowce złociste mogą pozostawać utajnione w organizmie przez długi czas. Mogą przetrwać w warunkach szpitalnych, pomimo ścisłego reżimu sanitarnego. Szczególnie groźnymi inwazyjnymi zakażeniami, których przyczyną jest gronkowiec złocisty, są posocznica i zapalenie wsierdzia, które charakteryzują się wysoką śmiertelnością².

Objawy i powikłania zakażenia gronkowcem złocistym

Zakażenie gronkowcem złocistym może objawiać się różnymi objawami, w zależności od lokalizacji infekcji. Objawy mogą obejmować zaczerwienienie, opuchliznę, ból, ropne wydzieliny, gorączkę oraz ogólne osłabienie organizmu⁴. Powikłania zakażenia gronkowcem złocistym mogą być bardzo poważne i obejmować rozwój ropni, martwicze zapalenie powięzi, zapalenie wsierdzia, zapalenie stawów i innych powikłań zależnych od lokalizacji infekcji⁴. W niektórych przypadkach zakażenie gronkowcem złocistym może prowadzić do posocznicy i innych ciężkich schorzeń, które wymagają hospitalizacji i intensywnego leczenia⁴.

Leczenie zakażeń gronkowcowych

Leczenie zakażeń gronkowcowych, szczególnie spowodowanych przez gronkowce złociste, polega na stosowaniu odpowiednich antybiotyków. Najczęściej stosowane są antybiotyki z grupy beta-laktamów, takie jak penicylina czy cefalosporyny. Jednak ze względu na rosnącą lekooporność gronkowców, konieczne może być stosowanie innych antybiotyków, takich jak wankomycyna czy linezolid⁵.

Ważne jest również prawidłowe dawkowanie antybiotyków i kontynuowanie terapii przez cały określony czas, aby zapobiec nawrotom zakażenia i rozwojowi lekooporności⁵. W zakażeniach ropnych może być również konieczne chirurgiczne nacięcie i drenaż, aby usunąć ropień i przyspieszyć proces gojenia⁵.

Istnieje wiele rodzajów gronkowców, ale najbardziej rozpowszechnionym jest gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus)⁶. Staphylococcus aureus jest odpowiedzialny za infekcje skóry, zapalenie kości, zapalenie wsierdzia oraz infekcje ran chirurgicznych⁶. W leczeniu zakażeń gronkowcem, powszechnie przepisywanymi antybiotykami są cefazolina, nafcyliniana, oksacylina, wankomycyna, daptomycyna i linezolid, a w przypadku poważnych zakażeń może być wymagana wankomycyna⁶.

Profilaktyka zakażeń gronkowcowych

Aby zapobiec zakażeniom gronkowcami złocistymi, należy przestrzegać odpowiednich środków higieny osobistej. Regularne mycie rąk wodą i mydłem lub stosowanie środków antyseptycznych jest kluczowe w zapobieganiu rozprzestrzeniania się bakterii Staphylococcus aureus. W przypadku wystąpienia uszkodzeń skóry, takich jak otarcia, zranienia czy oparzenia, konieczne jest dokładne oczyszczenie ran i zabezpieczenie ich odpowiednimi opatrunkami. Unikanie kontaktu z osobami, które mają zakażenie gronkowcowe, jest niezwykle ważne, szczególnie w przypadku otwartych ran, aby nie wprowadzać bakterii do organizmu. Osoby hospitalizowane powinny przestrzegać zasad aseptyki i antyseptyki, zarówno personel medyczny, jak i sami pacjenci. Zdrowa higiena osobista jest kluczowa, ponieważ dzieci, osoby starsze i osłabione organizmy są szczególnie podatne na infekcje gronkowcowe⁴⁷.

Alternatywne metody wspomagające terapię

Oprócz tradycyjnego leczenia antybiotykami, istnieją również alternatywne metody wspomagające terapię zakażeń gronkowcowych. Niektóre naturalne składniki, takie jak olej z orzecha włoskiego, berberys, mirra, olej z goździków czy czosnek, mogą wykazywać działanie przeciwdrobnoustrojowe i wzmacniać układ odpornościowy.

Badania wykazują, że gronkowiec złocisty może powodować różne groźne choroby, takie jak choroby skóry, zapalenie płuc, zapalenie żył, zapalenie opon mózgowych, zapalenie mięśnia sercowego, oraz zakażenie dróg oddechowych⁸.

Choć antybiotykoterapia jest zalecana jako podstawowe leczenie gronkowca złocistego, otonaturalne metody mogą być skuteczne w sytuacjach słabszych infekcji oraz w przypadku gronkowców opornych na antybiotyki⁸.

Przestrzeganie zasad postępowania własnego, takich jak zdrowa dieta, redukcja stresu, a także stosowanie suplementów diety, może dodatkowo wpłynąć korzystnie na leczenie gronkowca⁸.

Jest istotne, aby pamiętać, że przed zastosowaniem jakichkolwiek alternatywnych metod, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby ocenić ich skuteczność i bezpieczeństwo.

Przykładowy preparat Paraprotex, zawierający naturalne składniki takie jak rangun kriper, komosa piżmowa, berberys, mirra, olej goździkowy czy czosnek, może pomóc w walce z gronkowcami. Zawsze jednak przed zastosowaniem takich preparatów warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Wpływ diety na leczenie gronkowców złocistych

Prawidłowe odżywianie i odpowiednia dieta mogą wspomagać leczenie zakażeń gronkowcowych i wzmacniać układ odpornościowy. Ważne jest spożywanie produktów bogatych w witaminy, minerały i przeciwutleniacze, które pomagają w walce z infekcjami. Warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, orzechy, nasiona i zdrowe tłuszcze powinny stanowić podstawę diety w przypadku zakażeń gronkowcowych.

Gronkowiec złocisty odpowiada za około 30% przypadków szpitalnego zapalenia płuc⁹.

Unikanie nadmiernej konsumpcji cukru i wysoko przetworzonych produktów również jest istotne, ponieważ takie żywność może osłabiać odporność organizmu. Badania pokazują, że rozwijające się choroby beztlenowe i tlenowe sprzyjają rozwojowi gronkowców, które mogą wywołać różne choroby¹⁰. Ważne jest również spożywanie odpowiedniej ilości białka, witaminy C i cynku, które są ważne dla wzmacniania układu immunologicznego i walki z zakażeniami.

Gronkowiec złocisty jest odporny na wiele antybiotyków, co utrudnia jego leczenie¹⁰.

W diecie warto również zawrzeć produkty, które wspierają naturalne funkcje detoksykacyjne organizmu, takie jak czosnek, brokuły, kapusta czy cytrusy. Te produkty mają właściwości przeciwdrobnoustrojowe i mogą pomóc w walce z infekcjami, w tym zakażeniem gronkowcem. Należy również unikać spożywania skażonego jedzenia, które może być źródłem zakażenia gronkowcem złocistym¹⁰.

1. Różnorodność i świeżość produktów spożywczych jest kluczowa dla zapewnienia odpowiednich składników odżywczych i wzmacniania odporności organizmu¹⁰.
2. Unikanie nadmiernego spożywania cukru i wysoko przetworzonych produktów pomaga utrzymać silny układ odpornościowy¹⁰.

Podsumowując, odpowiednia dieta pełna wartościowych składników odżywczych, witamin i minerałów jest niezbędna w leczeniu zakażeń gronkowcami złocistymi i wspomaganiu odporności. Warto unikać produktów niezdrowych, które mogą osłabiać odporność organizmu, i zamiast tego sięgać po świeże warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty i zdrowe tłuszcze. Pamiętajmy, że dieta odgrywa istotną rolę w procesie terapeutycznym, ale nie zastępuje ona innych form leczenia, takich jak stosowanie antybiotyków czy innych zaleconych przez lekarza środków¹⁰.

Szczególne przypadki zakażeń gronkowcami złocistymi

Gronkowce są częstą przyczyną infekcji w szpitalach i przychodniach, szczególnie te oporne na metycylinę (MRSA). Statystyczne dane wskazują na stały wzrost liczby izolowanych szczepów MRSA, co stwarza poważne wyzwanie dla personelu medycznego¹¹. Aby zapobiec szerzeniu się zakażeń w placówkach medycznych, stosowanie odpowiednich procedur i środków higienicznych oraz systematyczne badanie i raportowanie przypadków MRSA są kluczowe¹¹.

Warto zauważyć, że w przeciwdziałaniu zakażeniom gronkowcami złocistymi, takim jak gronkowce oporne na metycylinę, odgrywają istotną rolę również środki na poziomie społeczności i zapobieganie przenoszeniu się bakterii. Przestrzeganie zasad higieny osobistej, profilaktyka i unikanie czynników ryzyka zakażeń są kluczowe dla zachowania zdrowia publicznego¹¹.

W przypadku pacjentów hospitalizowanych w szpitalach istotne jest przestrzeganie wymogów higienicznych i procedur zapobiegawczych w celu minimalizacji ryzyka zakażeń gronkowcami złocistymi. Dodatkowo, szpitale powinny stosować rutynowe badania pod kątem MRSA, aby identyfikować nosicieli bakterii i podjąć odpowiednie środki zaradcze¹¹.

W ostatnich latach prowadzone są intensywne badania nad nowymi metodami diagnostyki i leczenia gronkowców złocistych, zwłaszcza tych opornych na antybiotyki. Wprowadzenie programów monitorowania antybiotykoterapii oraz edukacja personelu medycznego w zakresie profilaktyki zakażeń mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia infekcji gronkowcami złocistymi¹¹.

Aby skutecznie zwalczać zakażenia gronkowcami złocistymi, istotne jest zrozumienie mechanizmów rozprzestrzeniania się bakterii oraz dostosowanie odpowiednich strategii zapobiegawczych. Wdrażanie programów kontroli zakażeń, zwiększenie świadomości na temat higieny osobistej i profilaktyki oraz rozwijanie nowych terapii są kluczowe w walce z infekcjami gronkowcami złocistymi w szpitalach i innych placówkach medycznych¹¹.

Statystyczne dane dotyczące zakażeń gronkowcami złocistymi w szpitalach:

Powyższe dane pokazują, że zakażenie gronkowcami złocistymi jest obecne w różnych specjalizacjach szpitala, co wymaga skutecznej profilaktyki i kontroli zapobiegawczej¹¹.

Związek między grzybicą a zakażeniem gronkowcem złocistym

Gronkowce złociste i grzyby, takie jak Candida, mogą mieć wspólne czynniki ryzyka i często występują razem jako wynik osłabienia odporności organizmu. Osoby z obniżoną odpornością, nadmiernym stosowaniem antybiotyków i niestabilną florą bakteryjną w jelitach są bardziej podatne na zakażenia gronkowcami i grzybami. Właściwa profilaktyka, higiena osobista i odpowiednia dieta mogą pomóc w zapobieganiu i leczeniu zarówno gronkowców, jak i grzybów.

³⁷

Preparaty zawierające naturalne składniki wspomagające walkę z gronkowcami

W obecnych czasach istnieje wiele preparatów na rynku, które zawierają naturalne składniki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym i wspomagającym walkę z gronkowcami. Przykładem jednego z takich preparatów jest Paraprotex, który zawiera roślinne składniki takie jak rangun kriper, komosa piżmowa, berberys, mirra, olej goździkowy i czosnek. Te naturalne składniki mają na celu oczyszczenie organizmu z patogenów, wspomaganie procesów trawienia oraz podniesienie odporności.

Ogólnodostępne informacje wskazują na skuteczność właściwości przeciwdrobnoustrojowych niektórych naturalnych składników zawartych w takich preparatach. Statystyki z¹² wskazują na to, że preparaty zawierające naturalne składniki, takie jak np. olej z goździków czy czosnek, mogą wykazywać działanie przeciwbakteryjne i przyczyniać się do zwalczania infekcji gronkowcowych. Dodatkowo, preparat Paraprotex jest zalecany jako suplement diety, który wspomaga walkę z infekcjami bakteryjnymi i podnosi naturalne mechanizmy obronne organizmu.

Jednak podobnie jak przy jakichkolwiek innych terapiach, przed zastosowaniem preparatów zawierających naturalne składniki, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Profesjonalista będzie w stanie ocenić skuteczność i bezpieczeństwo takiej terapii na podstawie indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.

Podsumowując, preparaty zawierające naturalne składniki mogą stanowić ciekawą alternatywę dla tradycyjnych terapii zakażeń gronkowcowych. Jednak zawsze należy pamiętać o konsultacji z lekarzem oraz o dokładnym zapoznaniu się z informacjami dotyczącymi składu i działania takich preparatów.

Rola profilaktyki i higieny osobistej w zapobieganiu zakażeniom gronkowcami

Profilaktyka i zachowanie odpowiedniej higieny osobistej mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu zakażeniom gronkowcami złocistymi. Zakażenia nabyte w szpitalu stanowią duży problem zarówno w Polsce, jak i na całym świecie¹³. Warto pamiętać o regularnym myciu rąk przy użyciu wody i mydła lub środków antyseptycznych. Higiena osobista, taka jak czyste ręce, pomaga usunąć drobnoustroje i ogranicza ryzyko infekcji.

Należy również unikać bezpośredniego kontaktu z osobami zakażonymi gronkowcami złocistymi i stosować odpowiednie środki ochrony osobistej, takie jak opatrunki na uszkodzenia skóry. W przypadku personelu medycznego, przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki jest niezwykle istotne¹⁴. Personel medyczny jest zobowiązany do stosowania ubioru ochronnego, w tym jednorazowych rękawiczek i maseczek ochronnych, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentom i sobie.

Zasady higieny mają kluczowe znaczenie w profilaktyce zakażeń MRSA, ale niestety personel medyczny przestrzega ich jedynie w 20% przypadków¹³. Dlatego edukacja personelu medycznego i regularne szkolenia dotyczące higieny są niezwykle ważne. Skuteczne wdrażanie procedur zapobiegania zakażeniom szpitalnym może ograniczyć ich występowanie o 55-70%¹⁵. Warto podkreślić, że profilaktyka i higiena osobista są kluczowymi narzędziami w ochronie przed zakażeniami gronkowcami złocistymi.

„Obowiązkiem personelu medycznego jest przestrzeganie zasad higieny i stosowanie odpowiednich procedur w celu minimalizacji ryzyka zakażeń gronkowcami złocistymi. Należy również pamiętać o ochronie pacjentów poprzez stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak maseczki i rękawiczki.”

Zasady higieny osobistej:

• Regularne mycie rąk wodą i mydłem lub stosowanie środków antyseptycznych.
• Unikanie dotykania twarzy, zwłaszcza nosa, ust i oczu.
• Pokrywanie ust i nosa podczas kichania lub kaszlu, zasłanianie nimi łokcia lub chusteczką jednorazową.
• Unikanie bezpośredniego kontaktu z osobami zakażonymi gronkowcami złocistymi.
• Zabezpieczanie uszkodzeń skóry odpowiednimi opatrunkami.
• Przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki dla personelu medycznego.

Zalecenia dla personelu medycznego:

• Stosowanie odpowiedniego ubioru ochronnego, takiego jak jednorazowe rękawiczki i maseczki ochronne.
• Przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania procedur medycznych.
• Szczególna ostrożność i środki ochrony w przypadku podejrzenia lub potwierdzenia zakażenia gronkowcem złocistym.
• Regularne szkolenia dotyczące higieny osobistej i zasad zapobiegania zakażeniom.
• Wdrażanie protokołów specyficznych dla placówki medycznej w celu minimalizacji ryzyka zakażeń.

Profilaktyka gronkowcami złocistymi i utrzymywanie odpowiedniej higieny osobistej są kluczowe, zarówno dla personelu medycznego, jak i dla pacjentów. Stosowanie się do tych zasad pomaga w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zakażeń gronkowcami złocistymi i chroni zarówno personel medyczny, jak i pacjentów przed negatywnymi skutkami tych infekcji.

Pasożyty a zakażenie gronkowcem złocistym

Obecność pasożytów, takich jak robaki, owsiki czy lamblioza, może osłabiać układ odpornościowy i zwiększać podatność na infekcje, w tym zakażenie gronkowcem złocistym. Szacuje się, że aż 10-50 proc. całej populacji jest nosicielem gronkowca złocistego¹⁶. Gronkowiec złocisty może znajdować się w gardle i jamie nosowej u wielu osób, a u kobiet bywa w okolicach intymnych¹⁶. Dlatego ważne jest prowadzenie profilaktyki przeciw pasożytom poprzez odpowiednią higienę osobistą, spożywanie zdrowej diety i unikanie kontaktu z możliwymi źródłami zakażeń. Zakażenie gronkowcem złocistym może wystąpić poprzez drogę kropelkową, kontakt z nosicielem lub zakażonymi przedmiotami¹⁶.

Gronkowce złociste mogą powodować różne infekcje, m.in. płuc, mięśnia sercowego, opon mózgowych, żył, układu kostnego oraz ropnie narządowe¹⁶. Objawy zakażeń gronkowcem złocistym obejmują zapalenie mieszków włosowych, figówkę, czyraki, ropnie, zastrzał, zanokcicę, jęczmień, liszajec zakaźny oraz zakażenia ran chirurgicznych i oparzeń⁷. Infekcje układowe gronkowcem mogą objawiać się zapaleniem płuc, dróg moczowych, tchawicy, mięśnia sercowego, wsierdzia oraz zapaleniem mózgu¹⁶. Objawy sepsy, czyli posocznicy, mogą być spowodowane zakażeniem gronkowcem złocistym¹⁶.

Zakażenie skóry gronkowcem złocistym może prowadzić do powstania czyraków, liszajów, ropni, a także zapalenia sutka¹⁶. Infekcje wywołane Staphylococcus aureus mogą objawiać się zapaleniem płuc, infekcyjnym zapaleniem wsierdzia, zakażeniem kości i szpiku kostnego, zakażeniem układu moczowego, zakażeniami ośrodkowego układu nerwowego, bakteriemią, a także sepsą⁷. Gronkowce niewytwarzające koagulazy mogą powodować zakażenia odcewnikowe krwi i bakteriemię⁷.

Zespół SSSS i inne powikłania zakażenia gronkowcem złocistym

Gronkowce złociste, szczególnie Staphylococcus aureus, mogą prowadzić do różnych powikłań, w tym zespołu SSSS (zespół poparzonej skóry) oraz infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Zespół SSSS charakteryzuje się odwarstwieniem wierzchniej warstwy naskórka i pojawieniem się pęcherzy na skórze.

Ten zespół często rozwija się u dzieci i jest szczególnie ryzykowny, gdy zakażenie gronkowcami złocistymi dotyczy noworodków. Objawy obejmują złuszczanie skóry, pęcherze i wysoką gorączkę.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia jest poważnym powikłaniem zakażeń gronkowcami złocistymi, zwłaszcza u pacjentów poddawanych leczeniu zastawkami serca.

Do tego rodzaju zakażenia dochodzi zazwyczaj, gdy bakterie dostają się do krwi i osadzają się na zastawce. Może to prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i wymagać intensywnej terapii farmakologicznej, a także często hospitalizacji.

W obu przypadkach leczenie tych powikłań wymaga profesjonalnej opieki medycznej, a decyzje dotyczące terapii farmakologicznej i hospitalizacji powinny być podejmowane przez odpowiednich specjalistów.

Źródła:¹⁷,¹⁸

Wniosek

Gronkowce złociste są chorobotwórcze dla człowieka i mogą wywoływać ciężkie infekcje. Leczenie zakażeń gronkowcami złocistymi polega na stosowaniu odpowiednich antybiotyków, takich jak beta-laktamy, oraz innych środków terapeutycznych¹⁹.²⁰. Ważne jest również zachowanie higieny osobistej, profilaktyka i unikanie czynników ryzyka zakażeń¹⁹. Istnieją również alternatywne metody wspomagające terapię, takie jak preparaty zawierające naturalne składniki²⁰. W celu skutecznego leczenia zakażeń gronkowcami i zapobiegania powikłaniom, zawsze warto skonsultować się z lekarzem²¹.

Linki do źródeł

1. https://yango.pl/blog/gronkowiec-zlocisty-grozna-bakteria-b332.html
2. https://www.allecco.pl/artykuly/gronkowiec-jak-przebiega-zakazenie-objawy-leczenie.html
3. https://www.doz.pl/czytelnia/a15653-Gronkowiec_zlocisty_Staphylococcus_aureus__objawy_i_leczenie_zakazenia_gronkowcem
4. https://www.cefarm24.pl/czytelnia/zdrowie/choroby-i-terapie/gronkowiec-przyczyny-leki-objawy-zakazenia-i-leczenie/
5. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158226,zakazenia-gronkowcowe
6. https://www.nowafarmacja.pl/blog/gronkowiec-co-nalezy-wiedziec-o-jego-leczeniu-i-objawach
7. https://apteline.pl/artykuly/gronkowiec-w-nosie-na-twarzy-na-skorze-objawy-zakazenia-czy-mozna-je-wyleczyc
8. https://www.medme.pl/artykuly/gronkowiec-zlocisty-leczenie-naturalne-i-lekami-ile-trwa,73415.html
9. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-zakazne/gronkowiec-zlocisty-rodzaje-zakazen-wywolanych-gronkowcem-zlocistym-aa-hajK-8Pxz-b6dT.html
10. https://www.wapteka.pl/blog/artykul/jakie-sa-objawy-gronkowca-zlocistego-jak-leczyc-gronkowca
11. https://orzeczenia.warszawapraga.so.gov.pl/content/$N/154510000001503_III_C_000207_2011_Uz_2016-05-10_002
12. https://portal.abczdrowie.pl/srebro-koloidalne
13. http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1699
14. http://oia.nq.pl/storage/farmacja_2008_02.pdf
15. https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Rekomendacje/Rekomendacje_profilaktyki_zakazen_w_OIT.pdf
16. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-zakazne,gronkowiec-zlocisty—objawy-zakazenia–leczenie,artykul,1717448.html
17. https://gemini.pl/poradnik/artykul/gronkowiec-zlocisty-jak-mozna-sie-zarazic/
18. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/ospa/gronkowiec-charakterystyczne-objawy-i-leczenie-zakazenia-gronkowcem-aa-6Gmx-KU9J-BuiN.html
19. https://www.dezynfekcja24.com/Postepowanie-w-przypadku-epidemii-MRSA-chelp-pol-135.html
20. https://tzlaw.pl/staphylococcus-aureus-zakazenie-gronkowcem-zlocistym-w-szpitalu/
21. https://podyplomie.pl/medycyna/27063,powazne-zakazenia-gronkowcem?page=3

Joanna Wrobel